«جنبش جوانان انقلاب خشم»:

افشاگري‌هاي سياسي- مالي، سخنان نصرالله و نتانياهو

سه‌شنبه، 19 بهمن 1389/ 8 فوريه 2011، ساعت 8:30 صبح

نظراتي که در صفحه فيسبوک شهبازي [+] درج مي‌شود بتدريج به انتهاي اين صفحه (پس از مقاله اصلي) انتقال مي‌يابد.

عکس از ليندا داويدسون، واشنگتن پست، 6 فوريه 2011

انقلاب مصر، که از 25 ژانويه آغاز شد و به «انقلاب خشم» (ثورة الغضب) شهرت يافت، سه‌شنبه 8 فوريه وارد پانزدهمين روز خود شده است. به‌رغم مقررات حکومت نظامي، هنوز مردم در حال برگزاري اجتماعات شبانه در ميدان آزادي قاهره و ساير شهرها هستند و هنوز شعار آنان «الشعب يريد اسقاط النظام» است. مذاکرات رهبران گروه‌هاي سياسي مصر، از جمله اخوان المسلمين، با عمر سليمان پيامدي صريح نداشته است. عمر سليمان، رهبر عمليات عليه انقلاب مصر، اميدوار است با طولاني کردن سير تحولات جوانان را خسته و راهي خانه‌ها کند.

سير تحولات سه روز اخير ثابت کرد که هدايت انقلاب مصر با اخوان المسلمين يا ساير سازمان‌هاي سياسي اپوزيسيون نيست. رهبري اين انقلاب با نيرويي است که در اطلاعيه دفتر عمر سليمان «جوانان 25 ژانويه» خوانده شده‌‌ و محيلانه مورد ستايش قرار گرفتند. حکومت يا احزاب سياسي مصر بدون جلب رضايت و تأمين خواست‌هاي اين جنبش راه به جايي نخواهند برد. اين جوانان خود را «جنبش جوانان انقلاب خشم» (شباب ثورة الغضب) نيز مي‌خوانند. عزم جوانان براي سرنگوني رژيم مبارک- سليمان چنان راسخ است که اگر تانک‌ها بخواهند ميدان آزادي را اشغال کنند بايد از روي جنازه بسياري از آن‌ها رد شوند. ميدان آزادي قاهره عملاً به ستاد فرماندهي انقلاب مصر بدل شده است.

يکشنبه، 6 فوريه، شبکه الجزيره گزارشي درباره «امپراتوري مبارک» پخش کرد که بازتاب گسترده يافت. در سي ساله اخير، در حالي که اقتصاد مصر در سراشيب سقوط بود، خاندان مبارک و ساير اعضاي هيئت حاکمه مصر ثروت‌هاي کلان مي‌اندوختند. پل برنان، تهيه‌کننده برنامه فوق، ثروت خاندان مبارک را هفتاد ميليارد دلار گزارش کرد. روز بعد، دوشنبه 7 فوريه، رابرت فيسک در روزنامه ايندپندنت فاش کرد که فرانک ويزنر، ديپلمات بازنشسته آمريکايي که در 31 ژانويه به عنوان نماينده ويژه اوباما وارد مصر شد، حقوق‌بگير «امپراتوري مبارک» است. ويزنر پيش‌تر سفير ايالات متحده آمريکا در مصر بود. او در پايان مأموريتش در قاهره، در گفتگوي شنبه 5 فوريه با بي. بي. سي.، تداوم رياست‌جمهوري مبارک را «حياتي» توصيف کرد. اين اظهارات مردم مصر را حيرت‌زده و خشمگين کرد تا بدان‌جا که اندکي بعد از سوي وزارت خارجه آمريکا به عنوان نظر شخصي ويزنر اعلام شد. رابرت فيسک نوشت: آيا هيلاري کلينتون، وزير خارجه آمريکا، نمي‌دانست ويزنر در استخدام کمپاني «پاترون باگز» است که براي رژيم مبارک کار مي‌کند؟ ويزنر مشاور امور بين‌الملل «پاترون باگز» است. [+، +] اين کمپاني پيمانکار بزرگ فروش سلاح‌هاي آمريکايي به حکومت مبارک است که حجم آن ساليانه به يک ميليارد و 300 ميليون دلار مي‌رسد. به‌نوشته فيسک، کمپاني زکي هاشم در قاهره شريک و نماينده کمپاني آمريکايي پاترون باگز است. اين کمپاني را زکي هاشم، که بعدها در دولت انور سادات وزير شد، در سال 1953 تأسيس کرد. [+]

بايد بيفزايم که فرانک ويزنر پسر فرانک ويزنر، افسر بلندپايه اطلاعاتي آمريکا، است که سال‌ها، از جمله در زمان کودتاي 28 مرداد 1332/ 19 اوت 1953 در ايران، رياست عمليات رواني آژانس مرکزي اطلاعات آمريکا (سيا) را به دست داشت. اين اداره Office of Policy Coordination (OPC) ناميده مي‌شد و تمامي عمليات رواني که در زمان و قبل از کودتاي 28 مرداد در ايران توسط سيا انجام شد با هدايت عاليه ويزنر بود. فرانک ويزنر (پدر) علاوه بر کودتاي 28 مرداد ايران در کودتاي ژوئن 1954 گواتمالا نيز نقش اساسي ايفا نمود. فرانک ويزنر (پسر) پيش از همکاري با کمپاني پاترون باگز، از اکتبر 1997 عضو هيئت مديره کمپاني نامدار «انرون» بود. [+] «انرون» بزرگ‌ترين کمپاني خريد و فروش گاز در آمريکاست و با خانواده جرج بوش پيوندهاي عميق دارد. سال‌ها پيش، سيمور هرش در «نيويورکر» فاش کرد که نيل بوش، برادر جرج بوش (پسر)، شريک معاملات انرون در کويت است.

چنان‌که مي‌بينيم، انقلاب جوانان مصر در کشاکش با نيروهايي بسيار قدرتمند و باتجربه است که مي‌توانند انواع ترفندها را براي به انحراف کشيدن يا سرکوب آن طراحي و هدايت کنند.

دوشنبه، 7 فوريه، افشاگري ادامه يافت. روزنامه «مصري اليوم»، که پرتيراژترين روزنامه مستقل مصر شناخته مي‌شود، بخشي از نتايج تحقيق مقامات مصري درباره ثروت وزراي سابق رژيم مبارک را منتشر کرد. ثروت احمد عز، دبير سابق حزب حاکم وطني، 18 ميليارد، ثروت احمد المغربي، وزير سابق مسکن، 11 ميليارد، ثروت زهير جرانة، وزير سابق جهانگردي، 13 ميليارد، ثروت رشيد محمد رشيد، وزير سابق تجارت، 12 ميليارد، و ثروت حبيب العادلي، وزير سابق کشور، 8 ميليارد ليره مصر اعلام شد. واحد پول مصر پوند يا ليره مصري است که «جنيه» ناميده مي‌شود و به يکصد قروش تقسيم مي‌شود. يک دلار معادل حدود 6 جنيه مصر است.

عصر دوشنبه، 7 فوريه، سيد حسن نصرالله دبيرکل حزب‌الله لبنان، سخناني حماسي خطاب به مردم مصر بيان کرد. اين سخنان چنان سنجيده بود که افزايش محبوبيت نصرالله را در ميان جوانان مصري در پي خواهد داشت. نصرالله نشان داد که انقلاب مصر را خوب شناخته است و نيز ثابت کرد خطيبي تواناست که روان‌شناسي توده انقلابي، به‌ويژه جوانان، را نيک مي‌شناسد. متن کامل سخنان ديشب نصرالله را در «ايسنا» بخوانيد. [+]

سيد حسن نصرالله گفت: «شعارها و خون‌هايي كه ملت مصر اهدا كرده‌اند نشان مي‌دهد كه انقلاب آن‌ها انقلاب آزادگان و خواستاران آزادي و بيزارشدگان از خفت و پستي اين ملت،‌ انقلاب اقتصادي،‌ سياسي و‌ اجتماعي است.» او افزود: «انقلاب مصر انقلاب همه ملت اين كشور است از مسيحي گرفته تا مسلمان و از پير و جوان و زن و مرد و همه. اين يك انقلاب واقعي مردمي است. مهم‌ترين عنصر اين انقلاب جوانان هستند. دوّم اين كه اين انقلاب در نتيجه اراده اين ملت و عزم آنها است. اين ملت است كه تظاهرات مي‌كند و اين ملت است كه شهيد تقديم مي‌كند. پس همين ملت است كه بايد تصميم بگيرد مي‌خواهد چه كار كند و چه نظامي را خواستار است. تصميم نهايي دست همين ملت است. تمام اتهام‌ها در مورد اين كه اين انقلاب از كشورهاي خارجي حمايت مي‌كند، در برابر اراده ملت مصر شكست خورده است.» سيد حسن نصرالله خطاب به جوانان مصر گفت: «شما امروز جنگ كرامت عرب‌ها را اداره مي‌كنيد، كرامتي كه ديكتاتورهاي عرب آن را از بين بردند. اي جوانان مصر، ما چهره‌ شهيدان خود را در لبنان و فلسطين در چهره شهيدان شما مي‌بينيم و مقاومت خود را در مقاومت شما مي‌بينيم. شما يادآور شهيدان و مقاومت ملت لبنان و فلسطين در برابر اسرائيل هستيد. جهان عرب به شما اميد بسته است و بايد به اين واقعيت اعتراف كنيم كه مصر مادر جهان [ام الدنيا] است. شما مي‌توانيد چهره جهان را تغيير دهيد. ما مطمئن هستيم شما هم اين اطمينان را داريد كه مي‌توانيد تغيير را به وجود آوريد و منتظر روزي هستيم كه جايگاه فرماندهي و پيشرفت مصر را به اين كشور بازگردانيد.» نصرالله افزود: «در نهايت تنها مي‌توانيم بگوييم كه كاش مي‌توانستيم با شما باشيم. در ميدان التحرير و بقيه ميدان‌هاي قاهره، اسكندريه، اسماعيليه، سوئز و برخي شهرهاي اين كشور. خدا شاهد است كه من دوست دارم با شما باشم و خون خود را همانند هر جوان مصري در راه هدف مقدس شما تقديم كنم.»

دوشنبه عصر، نتانياهو، نخست‌وزير اسرائيل، نيز سخناني مهم بيان کرد. محور اصلي سخنان نتانياهو بزرگنمايي بي‌سابقه «خطر ايران» بود. او در «کنفرانس دوستان اروپايي اسرائيل»، که در کنشت (پارلمان) برگزار شد، گفت: مصر ممکن است به ايراني جديد بدل شود، مردم خود را سرکوب و همسايگانش را تهديد کند. او افزود: ممکن است در مصر اسلام‌گرايان قدرت را به دست گيرند و مصر راه ايران را دنبال کند. به‌گفته نتانياهو، «زلزله در تونس» به مصر نيز سرايت کرده و در اين لحظه پيامدها و ابعاد آن ناروشن است. «ما نمي‌دانيم در مصر چه رخ خواهد داد ولي علايق ما روشن است: آرامش در جنوب [مصر] و ثبات در منطقه.» نخست‌وزير جنگ‌طلب اسرائيل خطاب به نمايندگان پارلمان‌هاي اروپا، که در کنفرانس فوق حضور داشتند، گفت: «تهديد ايران را دست کم نگيريد.» او افزود: ايران هم‌اکنون نفوذ خود را به سراسر جهان گسترانيده، «اين کاري است که بدون سلاح هسته‌اي کرده، مجسم کنيد اگر به سلاح هسته‌اي دست يابد با آن چه خواهد کرد.» [+]

همچنان مي‌کوشم تحولات مصر را دنبال کنم. اين صفحه با آخرين اخبار و نطرات به روز مي‌شود و ديدگاه‌هاي مندرج در فيسبوک شهبازي [+] در ادامه اين يادداشت، در بخش «نظرات»، درج خواهد شد.

نظرات:

محمدحسن سليماني: گزارش و تحليل منطقي و جامعي بود. سپاس. تصورم اين است که سخنان سنجيده، دقيق و مبتني بر شناخت دقيق سيد حسن نصرالله و تأکيد وي بر عربي بودن و نقش همه توده‌هاي مصر در خيزش عمومي جاري، ضمن آن که ميزان محبوبت او را در ميان جوانان منطقه عربي و به‌ويژه مصر دو چندان مي‌سازد، به گونه‌اي خواهد توانست بر اثرات نامطلوب پاره‌اي اظهارات که به تلاش براي تأثيرگذاري ايران بر اين خيزش و يا مصادره آن به نفع خود تغبير و تفسير گرديد، تأثير گذاشته و پيامدهاي آن را خنثي سازد.

محمود قاسمي: از متن مصاحبه الهلباوي که شما در اينجا آورده‌ايد [+] مي‌توان به پيوند عميق اخوان و حکومت ايران پي برد. بنابراين مي‌توان به راحتي دريافت که اخوان در فکر ايجاد حکومت اسلامي از همان نوع ايراني است (به خصوص آن که ريشه‌هاي انقلاب اسلامي ايران را هم مي‌توان در اسلام‌خواهان مصري نظير سيد قطب که شايد از پدران معنوي اخوان باشد يافت) از اينرو بايد گفت اخوان در حال حاضر تاکتيکي نظير آن چه امام خميني در پاريس انجام مي‌داد در پيش گرفته است. (امام خميني در آن زمان چنان سخن مي‌گفت که هيچ گونه تنشي با ساير گروه‌هاي انقلابي ايجاد نشود، خود را طلبه ساده‌اي مي‌دانست که به قم خواهد رفت و... ابتداي امر هم اجازه نداد روحاني رئيس جمهور شود و...) اما طولي نينجاميد که تمامي گروه‌هاي سياسي غيروابسته به روحانيت و حوزه علميه کاملاً حذف و حتي معدوم شدند. شايد اين که اخوان قبول کرد که با سليمان به مذاکره بپردازد نيز تاکتيکي بود براي کم کردن شبهات ناشي از اعلام مواضع حکومت ايران در قبال تحولات مصر و کم رنگ نشان دادن پيوند ميان اخوان و ايران. البته شايد بتوان قاطعانه گفت که در اوضاع امروزي جهان چنين شرايطي براي اخوان براي ايجاد چنين حکومتي هرگز وجود ندارد و اخوان هم اين را به خوبي مي داند.

هومن هومن: براي من اين سئوال باقي مانده که چرا سيد حسن نصرالله با تأخير درباره حوادث کنوني موضع‌گيري کرده‌اند.تحليل شما در اين باره چيست؟

سمانه حاجعلي: به نظر مي‌رسد هيچ چيز به اندازه گذشت زمان جنبش‌ها را دچار ركود نمي‌كند. سيد حسن نصر الله آدم باهوشي است و با اين پيام خودش را شريك اوّل انقلاب مصر كرد. سئوال اينجاست كه به نفع انقلاب مصر است كه تن به سازش دهد و اصلاحات را بپذيرد و يا اين كه تا نابودي كامل حاكميت مصر پيش رود و بحران دائمي را در مصر تحمل كند؟

شهبازي: جناب هومن. خود سيد حسن نصرالله در آغاز سخنراني‌اش اشاره کرده به علت تأخير موضع‌گيري‌اش در قبال حوادث مصر. گفته نمي‌خواستم بهانه به دست دشمن بدهم.

سرکار خانم حاجعلي. اين سئوالي است که بارها پرسيده‌اند. البته "سازش" هميشه بد نيست؛ گاهي حرکتي عقلاني است. معهذا، تصور مي‌کنم در وضع فعلي و با حفظ ساختار حکومت گذشته، بدون تغيير اساسي در آن، رژيم مبارک تثبيت خواهد شد و به‌تدريج خود را بازسازي خواهد کرد. ممکن است در کوتاه مدت آزادي‌هايي بدهد و اصلاحاتي انجام دهد، ولي در ميان مدت به سرکوب آرام و خاموش روي خواهد آورد. به حکومتي تا اين حد فاسد نمي‌توان اميد داشت.

جالب اين است که مصريان انقلاب خود را "ثورة الغضب" (انقلاب خشم) مي‌خوانند ولي راضي‌اند که مبارک و اعضاي بلندپايه حکومتش بروند و با ثروت ميلياردي خود خوش بگذرانند ولي مردم مصر از دست آن‌ها راحت باشند. ميزان نفرت از حکومت و دست‌اندرکاران آن در ايران سال 57 بسيار شديدتر بود.

جناب قاسمي اشاره کرده‌اند به سخنان هلباوي، عضو بلندپايه اخوان المسلمين در گفتگو با بي بي سي فارسي. ايشان سخنان هلباوي را تشبيه کرده‌اند به مصاحبه‌هاي امام خميني در پاريس که از آزادي احزاب و عقايد مي‌گفتند ولي بعداً کار به حذف همه نيروهاي سياسي ديگر کشيد. آقاي قاسمي مي‌گويند اين سخنان هلباوي تاکتيکي است.

من تصور نمي‌کنم سخنان امام خميني در پاريس تاکتيک بود. فرايند تحولات پس از انقلاب به‌تدريج جامعه را در يک فرايند کوتاه به حذف ساير گروه هاي سياسي برد. در اين ميان، گروه‌هاي سياسي مخالف جمهوري اسلامي نيز مقصر بودند. برخي گروه‌هاي مارکسيستي تندرو و نيز سازمان مجاهدين خلق (رجوي) در متشنج کردن فضاي جامعه قطعاً مقصر بودند همان گونه که از سال 1359 دسته‌هاي مشکوک افراطي در ميان مذهبيون ميدان‌دار شدند و به ناآرام کردن فضاي جامعه پرداختند. تروريسم کور و وحشتناک فرقه رجوي در سال‌هاي 1360 را نبايد هيچ گاه فراموش کرد. وضع ايران زاييده تاريخ جديد ايران و فرهنگي بود که از دوران پهلوي بر جامعه استيلا يافت. درواقع، ما در رفتار سياسي خود مهر فرهنگي را که در دوران پهلوي ساخته شد بر پيشاني داشتيم. الگوي يک جامعه را نمي‌توان به جامعه ديگر تعميم داد.

بنابراين، با قطعيت نمي‌توان گفت نظام سياسي مطلوب اخوان المسلمين يک نظام بسته تک حزبي است. تصور مي‌کنم آنان به پلوراليسم سياسي واقعاً باور دارند. توجه کنيم که از عمر اين سازمان حدود هشت دهه مي‌گذرد و تجربه کلاني اندوخته است.

سمانه حاجعلي: رفتار مردم هر ملتي بيش از اين كه نشان دهنده رفتار گذشتگان آن ملت باشد نشان‌دهنده رفتار حاكمان آن ملت است. امام علي(ع)

اميد دادگري: فرموديد «فرايند تحولات پس از انقلاب به‌تدريج جامعه را در يک فرايند کوتاه به حذف ساير گروه هاي سياسي برد.» نمي‌خواهم بحث انقلاب ۵۷ ايران را در اينجا مطرح کنم، زيرا بحث در قالب پرسش و پاسخ کامنتي نمي‌گنجد و اينجا هم مکان مناسب اين بحث نيست. در مقصر بودن گروه‌هاي مخالف تندرو در متشنج کردن اوضاع شکي نيست. بي‌تجربگي و خامي و شور انقلابي جامعه هم دخيل بود. ولي جسارتاً تصور نمي‌کنم در آن سال‌ها «جامعه» به سمت حذف گروه‌هاي سياسي پيش رفت. اين گروه حاکم بود که با کوچک کردن دايره خودي‌ها اين فرايند را ايجاد و سپس تشديد کرد. يعني يک گروه خود را محق دانست که به پشتوانه حمايت چهره‌ کاريزماتيک و محبوب امام خميني گروه‌هاي ديگر را حذف کند. نقش جامعه در اينجا انفعالي بود. جامعه در قبال اين حذف‌ها «سکوت» کرد ولي هيچ نقش کمک‌کننده و ايجابي در اين بين نداشت. که البته انفعال جامعه هم دلايل مختلفي داشت که به نظر من در درجه نخست آغاز جنگ و سپس وقايع سال ۶۰ بسيار مؤثر بودند.

در مورد اخوان‌المسلمين مصر با شما هم‌عقيده‌ام که به نظر مي‌رسد واقعاً به پلوراليسم معتقدند و در صورت به حکومت رسيدن نيز مدل حزب عدالت و توسعه ترکيه را پيش خواهند گرفت.

شهبازي: در مورد تحولات سال‌هاي اول انقلاب و فرايندي که طي کرد تا سرانجام به فرهنگ و وضع سياسي امروز رسيد، جاي بحث فراوان است. تصور مي‌کنم چندان نظرات‌مان متفاوت نباشد و در همان پاسخ‌هاي مختصر همه را گنجانيده باشم. هم به "دسته هاي مشکوک افراطي" اشاره کرده‌ام و هم به نقش گروه‌هايي که واقعاً تماميت‌گرا بودند. فضاي انقلاب 1357 به‌کلي متفاوت بود با فضاي امروز. هم ميراث فرهنگ دوران پهلوي و تلقي از حکومت و نظام حاکم و هم تأثيرات فرهنگ چپ‌گرايانه تماميت‌خواه مؤثر بود و البته نقش کانون‌هاي مشکوک توطئه‌گر. تروريسم، جنگ داخلي در کردستان و سپس جنگ تحميلي هشت ساله و غيره.

من در سال‌هاي 58 و 59 دو سه سفر به اروپا داشتم. واقعاً انقلاب ايران محبوب و محترم بود در ميان جهانيان. ايراني بودن افتخاري بود. به چشم ديگري به آدم نگاه مي‌کردند. مردم ايران بانشاط و شاد و راضي بودند. و البته گروه‌هاي سياسي هم درگير جنگ قدرت. هيچ کس به دمکراسي قانع نبود. گروه رجوي، که مثلاً يکصد هزار نيرو داشت و قوي‌ترين بود، مي‌خواست حکومت را بگيرد و فلان گروه کوچک چند ده نفره هم به دنبال استقرار ديکتاتوري پرولتاريا بود. وضع عجيبي بود. اميد که روزي بتوان به تحليلي منصفانه و جامع از آن فضا و تاريخ انقلاب ايران رسيد.

Amir Tmr: جناب شهبازي، آن‌ها با وجود تمام تقصيراتي که داشتند اکنون منفور و حاشيه رانده هستند. چرا به متن نميپردازيد؟

شهبازي: ساعت 1:30 به وقت ايران/ 12 ظهر به وقت مصر: آخرين خبرها حاکي است که بار ديگر تظاهرات در حال اوج گيري است. اساتيد دانشگاه قاهره اعلام کرده اند پس از نماز ظهر دسته جمعي به سوي ميدان آزادي راهپيمايي خواهند کرد و به مردم مستقر در ميدان خواهند پيوست.

سمانه حاجعلي: من كه فكر مي‌كنم تاريخ اين 30 سال را هنوز ننوشته‌اند!

بيژن اژدري: جناب شهبازي، از اين که باب سخن را براي هموطنان باز مي‌کنيد بسيار عالي‌ است. من نمي‌خواهم وارد گذشته شوم زيرا گاهي ناخواسته گفته‌هاي ما باعث دوري هموطنان از همديگر و چيزي براي امروز نمي‌تواند داشته باشد. به‌قول ما کشاورزان انداختن خرمن کهنه فايده‌اي ندارد [...]

شهبازي: جناب اژدري. حوادث مصر براي همه ما عبرت است و نيز همدلي مردم مصر. سي و اندي پيش من و شما جواناني پرشور بوديم مشابه همين جواناني که در مصر حاضرند در مقابل تانک‌ها دراز بکشند و جان خود را تقديم کنند. اميدوارم اينان به آن چه شايسته‌شان است برسند. اميدوارم از ترفندهاي هزار توي آناني که هم اکنون نقشه مي‌کشند براي فرداي مصر نجات يابند.

ساعت 3:30 به وقت ايران/ 2 به وقت مصر، الجزيره گزارش داد انبوه جمعيت به ميدان آزادي قاهره وارد مي‌شود. "اين يکي از انبوه‌ترين جمعيت‌هايي است که در هفته‌هاي گذشته گرد آمده‌اند."

[ساعت 5:30] جمعيتي عظيم در ميدان آزادي قاهره و اسکندريه گرد آمده‌اند. تظاهرات ميليوني امروز خلاف تصور کساني بود که انقلاب مصر را، پس از شروع مذاکرات، رو به افول تصور مي‌کردند. روزهاي شنبه و يکشنبه و دوشنبه برخي خبرگزاري‌ها از کاهش جمعيت در ميدان آزادي خبر مي‌دادند و اين تصور القاء مي‌شد که مردم خسته شده‌اند و سير حوادث به سمت عادي شدن اوضاع پيش مي‌رود. امروز عکس اين تصور ثابت شد.

ساعت 5:30 به وقت تهران/ 4 بعدازظهر به وقت قاهره: هم اکنون شبکه هاي خبري در حال گزارش مستقيم از تظاهرات باشکوه و عظيم ميدان آزادي هستند. صحنه کم نظيري است. تفاوت اين تظاهرات با اجتماعات قبلي حضور خيل کثير اساتيد و حقوقدانان و شخصيت هاي علمي و فرهنگي در جمع مردم است.

اخبار واصله از بندر اسکندريه و ساير شهرهاي مصر حکايت از حضور انبوه مردم در تظاهرات امروز دارد. در قاهره، اسکندريه و ساير شهرها جمعيت به سرعت در حال افزايش است. احسنت به مردم خستگي‌ناپذير مصر. 

سمانه حاجعلي: بر اساس اعلام سازمان ديده‌بان حقوق بشر، در جريان اعتراض‌هاي ضددولتي در مصر نزديک به ۳۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند. اما به نظر مي رسد مراکز ارائه‌دهنده خدمات درماني در مصر سعي کرده‌اند واقعيت را درباره وسعت و ميزان تلفات پنهان کنند.

آيا اگر حكومت مصر به ترکيه تبديل شود سايه‌اي ازدمکراسي که قدرت واقعي آن در اختيار ژنرال هاي پشت پرده است اتفاق مي‌افتد؟

[ساعت 0:22 صبح چهارشنبه، 20 بهمن]

محمدحسن علي‌اکبر: [ايشان با ارسال کامنتي نسبت به اينجانب ابراز لطف کرده‌اند.]

علي سلطاني: [ايشان نيز ابراز محبت کرده‌اند.]

فرزاد زماني: جناب شهبازي، هنوز اعتقاد داريد روند تحولات مصر درمسير شبيه ترکيه شدن نيست؟!

فتنه آرچين: خبرگزاري آسوشيتدپرس: بسياري از تظاهر کنندگان اعتمادي به گروه‌هاي سنتي اپوزيسيون که در حال گفتگو با دولت حسني مبارک هستند ندارند و وائل غنيم را به عنوان سخنگوي خود پذيرفته‌اند. وائل غنيم مدير بازاريابي شرکت گوگل در خاورميانه است و داراي صفحه‌اي فعال در فيس‌بوک. او بسيج کننده معترضان در آغاز شورش‌هاي مصر بود. وي روز ۲۸ ژانويه توسط مأموران دولتي دستگير و روز دوشنبه از زندان آزاد شد.

هنوز هزاران معترض در ميدان تحرير چادر زده و يا در اطراف تانک‌هاي دولتي نشسته‌اند.

در تحولات کنوني مصر جنبشي به نام «جنبش جوانان ۶ آوريل» نيز فعاليت دارد که به ويژه در بين جوانان پايگاه گسترده‌اي دارد. اين جنبش در سال ۲۰۰۸ با استفاده از فيسبوک توسط گروهي از جوانان مصري بنيان گذاشته شد که به حمايت از کارگران اعتصابي خواستار اعتصاب سراسري مصر در ششم آوريل آن سال شدند. اعضاي اين جنبش اکثراً جوانان تحصيل‌کرده مصري هستند که از طريق فيسبوک، تويتر و فليکر در برگزاري همايش‌هاي دمکراتيک نقش مهمي بازي کرده‌اند. جنبش ۶ آوريل از شهروندان مصري خواسته است تا تحقق خواسته‌هاي خود به راهپيمايي‌هاي اعتراض‌آميز عليه دولت حسني مبارک ادامه دهند.

شهبازي: جناب آقاي علي اکبر، جناب آقاي سلطاني. شرمنده نفرماييد. بنده استفاده مي‌کنم و لذت مي‌برم از اين بحث.

ممنون سرکار خانم آرچين با اطلاعات مفيدي که ارسال مي‌فرماييد. خبر احتمال رفتن مبارک به يک بيمارستان در شهر هايدلبرگ آلمان را خانم آرچين روز شنبه ارسال فرمودند که اکنون جدي شده است. نوشته بودند: تفسيري از تلويزيون آلمان: "در حال حاضر افزايش گمانه زني‌ها در مورد خروج احتمالي حسني مبارک از مصر زياد است. از اعزام مبارک به آلمان به بهانه درمان پزشکي‌ به شهر هايدلبرگ هم سخن برده مي‌شود."

جناب زماني. هنوز نمي‌توان درباره آينده مصر داوري کرد ولي امکان تحقق يک مدل دمکراسي شبيه ترکيه محتمل‌تر است و هراس محافلي از غربي‌ها را نيز از بين مي‌برد: حفظ اقتدار ارتش در اين سرزمين استراتژيک در عين آزادي احزاب و تأمين حقوق مدني مردم. ولي معلوم نيست اين مدل مورد قبول اسرائيل و حاميان نيرومندش در آمريکا و بريتانيا و ساير قدرت‌هاي بزرگ باشد. امروز، تصور مي‌کنم، عمر سليمان مقتدر مستأصل به نظر مي‌رسيد زيرا ثابت شد نيروي اصلي نه احزاب سياسي مانند اخوان المسلمين و وفد بلکه جواناني هستند که حداقل انتظارات آن‌ها قابل پيش‌بيني نيست.

مطرح شدن يک جوان وبلاگ‌نويس چون وائل غنيم به عنوان قهرمان و تبديل شدن او به سخنگوي اجتماع‌کنندگان در ميدان آزادي قاهره [+] به روشني ماهيت انقلاب مصر را نشان مي‌دهد؛ انقلاب جواناني که احزاب سنتي، حتي اخوان المسلمين با آن پيشينه و تشکيلات مفصل، مجبور به تبعيت از آنان‌اند. صفحه تويتر وائل غنيم [+] هم‌اکنون بيش از 31 هزار پيرو دارد.

نکته ديگر که امروز به آن فکر مي‌کردم، فقدان عکس شخصيت‌هاي سياسي مصر در تظاهرات قاهره و اسکندريه و ساير شهرها است. نه عکسي از جمال عبدالناصر بود نه از سيد قطب نه از ديگران. نمي‌دانم اشتباه مي‌کنم يا چنين بوده است؟ اگر اشتباه مي‌کنم دوستان اطلاع دهند شايد من توجه نکرده‌ام. البته به جز عکس مبارک به عنوان شخصيت منفور و عکس برخي شهداي حوادث اخير.

آخرين تحولات:

چهارشنبه، 20 بهمن 1389/ 9 فوريه 2011، ساعت 5:30 به وقت تهران/ 4 صبح به وقت قاهره:

سه‌شنبه، در پانزدهمين روز انقلاب مصر، پس از نماز جمعه اجتماع عظيم مردم در قاهره و اسکندريه برگزار شد. اين در حالي است که برخي از ناظران سياسي پس از شروع مذاکرات احزاب با عمر سليمان، معاون رئيس‌جمهور، در روزهاي شنبه و يکشنبه و دوشنبه از افول اجتماعات و بازگشت تدريجي وضع عادي به مصر سخن مي‌گفتند.

تظاهرات سه شنبه 8 فوريه اين تحليل را دگرگون کرد. اين اجتماع را بزرگ‌ترين تظاهرات مردم مصر از آغاز انقلاب 25 ژانويه خوانده‌اند. بيش از يک ميليون در ميدان آزادي (تحرير) قاهره و پيرامون آن حضور يافتند و کساني بودند که براي نخستين بار در تظاهرات حضور مي‌يافتند. وائل غنيم، جوان مصري وبلاگ نويس که چند روز زنداني بود، از سوي بسياري از جوانان به عنوان «سخنگوي انقلاب مصر» اعلام شد. حداقل يکهزار نفر از تظاهرکنندگان به محل مجلس مصر رفتند و خواستار برکناري مبارک شدند. در اسکندريه، دوّمين شهر بزرگ مصر، نيز تظاهرات عظيمي برگزار شد و کارگران کانال سوئز نيز اعتصاب خود را آغاز کردند.

تصاويري که از ژنرال عمر سليمان پخش مي‌شد خستگي و استيصال را در چهره او نشان مي‌داد. سليمان به عقب‌نشيني دست زد و اعلام کرد دو کميته براي انجام اصلاحات سياسي و اصلاح قانون اساسي تشکيل شده و فوراً آغاز به کار مي‌کند. سليمان قول داد که فعالين سياسي در انقلاب مصر تحت تعقيب قرار نخواهند گرفت و کميته‌اي براي رسيدگي به خشونت‌هاي 2 فوريه تشکيل مي‌شود. او اعلام کرد آزادي بيش‌تر به رسانه‌ها داده خواهد شد و مقدمات برگزاري انتخابات آزاد و انتقال مسالمت‌آميز قدرت آغاز خواهد شد. به دستور وزير کشور، 34 زنداني سياسي نيز آزاد شدند.

در مقابل، 21 حقوق‌دان بلندپايه مصري نامه‌اي به دادستان کل کشور نوشتند و خواستار پيگرد مبارک و خانواده او به اتهام سرقت اموال دولتي شدند.

چهارشنبه، 9 صبح به وقت ايران/ 7:30 صبح به وقت مصر:

به‌رغم عقب‌نشيني و امتيازات ديگر، مواضع او پس از راهپيمايي ميليوني ديروز عصبي و خشمگين بود. به‌نظر مي‌رسد ژنرال سليمان نيز در برابر استقامت مردم مصر خسته شده است. او در گفتگويي که ديشب با شبکه خبري ABC آمريکا انجام داد، گفت: هم‌اکنون مصر فاقد «فرهنگ دمکراسي» است براي انجام تغييرات مورد درخواست معترضين. سليمان معترضين را به خرابکاري اقتصاد مصر متهم کرد و مردم اجتماع کننده در ميدان آزادي قاهره و ساير شهرها را تهديد نمود. او گفت: ما نمي‌توانيم اين وضع را براي مدت طولاني تحمل کنيم و بايد به اين بحران هر چه زودتر پايان دهيم.

اريک کانتور، رئيس فراکسيون اکثريت جمهوري‌خواه در پارلمان آمريکا، ديشب، پس از تظاهرات بزرگ مصر، گفت: هدف مقدم سياست آمريکا در مصر «متوقف کردن گسترش اسلام راديکال» است.

به‌نظر نمي‌رسد عمر سليمان بتواند تهديدهاي خود را عملي کند و با زور سرنيزه آرامش را به مصر بازگرداند. پليس و نيروهاي لباس شخصي در مواجهه با مردم شکست خوردند. اينک لازمه تحقق تهديد سليمان وارد کردن ارتش به عرصه مقابله خونين با مردم است؛ اقدامي که قطعاً بدون موافقت دولت اوباما ممکن نيست. فرجام انقلاب مصر هنوز مبهم است.  

سمانه حاجعلي: بد جوري بوي تغيير در خاورميانه مي‌آيد. آتشي كه دودش به چشم همه حاكميت هاي منطقه خواهد رفت.

محمود قاسمي: به نقل از آينده ما: به گزارش خبرگزاري‌هاي آلمان و فرانسه امواج شوکي که از قيام مصر پديد آمده به عربستان سعودي هم رسيده است. به‌ويژه سخنان شيخ عبدالعزيز الشيخ، مفتي (رهبر مذهبي) عربستان، موجب نارضايتي اجتماعي شده است. مفتي عربستان در مسجدي در رياض، پايتخت عربستان، گفته است در پس تظاهرات اعتراضي در تونس و مصر دست «دشمنان اسلام» در کار است که هدف‌شان تضعيف کشورهاي عربي و مسلمان است و به همين دليل او از جوانان عربستان خواسته است که تحت‌تأثير اين هرج و مرج طلبان قرار نگيرند .

هومن هومن: بر اساس گفتگو با دوستان مصري به دو موضوع مهم برخورد کردم (نقل قول):

الف) البرادعي و حاميان او مانع حرکت تظاهرکنندگان در روز جمعه گذشته به سمت کاخ رياست جمهوري شدند . البرادعي توانست تظاهرکنندکان را متقاعد کند که مبارک خودش از قدرت کناره‌گيري خواهد کرد.

ب) البرداعي و همراهانش مانع هجوم اعتراض کنندگان به سفارت خانه هاي آمريکا و اسرائيل شدند.

گذشت زمان صحت و يا سقم اين دو ادعا را نشان خواهد داد

اين سناريو که مبارک براي معالجه به آلمان رفته و هيچگاه بازنگردد و قدرت به سليمان انتقال يابد غير محتمل نيست. در روز جمعه آينده نقاب‌ها از چهره‌ها خواهد افتاد و تظاهرکنندگان به سوي کاخ رياست جمهوري مبارک حرکت خواهند کرد. افشاگري‌هاي اخير در مورد ثروت مبارک و اين که وزير کشور در بمب‌گذاري در کليسا دست داشته در بسيج نيروها مؤثر بوده‌اند.

فتنه آرچين: [...]خاورميانه در آستانه تحولات بزرگي است که سرنوشت ملت‌هاي منطقه را تحت‌تأثير خود قرار خواهد داد.

فرهاد زماني: عنصر آگاه بخشي اينترنت در تحولات امروز کشورها خيلي مؤثر بوده است و ظاهراً يک بار ديگر بايد از اين ديدگاه همه چيز را بررسي کرد. شايد به همين خاطر است که ديگر مثل گذشته احزاب و خواست‌هاي آن‌ها نقش چنداني در تحولات و پيش بردن مردم ندارند. روزگار عوض شده است.

ساعت 9 بعد از ظهر به وقت ايران/ 7:30 بعد از ظهر به وقت مصر:

شهبازي: عصر شانزدهمين روز انقلاب مصر است و تجمع در ميدان آزادي قاهره و اسکندريه و ساير شهرها ادامه دارد.

از ديروز گروهي از مردم در مقابل ساختمان مجلس مصر در قاهره دست به تحصن زدند. آخرين خبرها حاکي است که اجتماع در مقابل ساختمان مجلس اوج گرفته و گروه کثيري از مردم در آنجا متحصن شده و تانک‌هاي ارتش نيز در محل استقرار يافته است.

صبح امروز تامر حسني، [+] خواننده و بازيگر محبوب مصري، به ميدان آزادي رفت و کوشيد سخنراني کند ولي مردم با سر دادن فرياد مانع او شدند. اعتراض به حسني چنان شديد بود که ارتش مجبور به مداخله شد و با تيراندازي هوايي او را از ميدان خارج کرد. حسني قبلاً در تلويزيون دولتي مصر به نفع مبارک سخن گفته و از مردم خواسته بود به خانه‌هاي‌شان بروند. شهرت اين هنرمند نيز نتوانست بر عزم جوانان مصري تأثير گذارد. فيلم اعتراض به حضور تامر حسني در يوتيوپ موجود است.

توسل حکومت به پرووکاسيون و اجراي سناريوهاي تحريک‌آميز براي توسل به خشونت منتفي نيست. ديشب تا صبح امروز در استان وادي الجديد درگيري‌هاي مشکوکي رخ داد. گفته مي‌شود مردم يک ماشين پليس را آتش زده‌اند و پليس نيز تيراندازي کرده است. دو نفر کشته و ده‌ها نفر زخمي شده‌اند.

يکي از مهم‌ترين تحولات امروز ورود کارگران عضو سه اتحاديه کارگري مصر به ميدان آزادي و پيوستن آن‌ها به اجتماع‌کنندگان بود. اين سه اتحاديه مستقل از فدراسيون اتحاديه‌هاي دولتي مصر فعاليت مي‌کنند.

مؤسسه پژوهش مطبوعاتي «پيو» The Pew Research Center for the People & the Press اعلام کرد که ميزان اخبار حوادث اخير مصر و خاورميانه در رسانه‌هاي آمريکا از سال 2007 بي‌سابقه بوده و رکورد اخبار جنگ عراق، زلزله هائيتي و درگيري‌هاي افغانستان را شکسته است. [+]

اعتصابات کارگري محله و سوئز را فرا گرفته است. "محله" شهر بزرگ صنعتي و کشاورزي و مرکز صنايع نساجي مصر است.

حوالي ساعت 12 ظهر به وقت مصر فيلمي در يوتيوپ پخش شد که نشان مي‌دهد تامر حسني، خواننده و بازيگر محبوب مصري، به شدت گريه و ابراز پشيماني مي‌کند. مشاهده نفرت مردم او را بهم ريخته است. فيلم را در اين آدرس ببينيد. [+، +] اين خوانندگان چقدر زودرنج هستند!

ديروز، سه‌شنبه، 34 زنداني سياسي آزاد شدند. اعضاي اخوان المسلمين نيز جزو زندانيان آزاد شده هستند.

«ديده بان حقوق بشر» اعلام کرد از آغاز حوادث مصر (25 ژانويه) 302 نفر کشته شده‌اند: 203 نفر در قاهره، 52 نفر در اسکندريه و 18 نفر در سوئز و بقيه در ساير شهرهاي مصر.

امروز با دقت به تصاوير و فيلم‌ها نگاه کردم. هيچ عکسي از هيچ شخصيت مصري در دست مردم نيست که نشانه تعلق به آن‌ها باشد. نه از عکس‌هاي جمال عبدالناصر (نماد ناسيوناليسم عربي) خبري است که علي‌القاعده بايد در مصر محبوب باشد و نه از عکس‌هاي سيد قطب که بايد نماد اسلام‌گرايي باشد. جالب است. به‌نظر نمي‌رسد اين کار سازمان يافته باشد. فقدان اين گونه عکس‌ها نشانه چيست؟ تحولي بزرگ در فرهنگ سياسي مردم و نسل جوان مصر؟

طبق گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس، سخنان تهديدآميز ديشب ژنرال عمر سليمان خشم مردم را برانگيخته است. عبدالرحمن سمير، سخنگوي ائتلاف پنج گروه اصلي جوانان اجتماع کننده در ميدان آزادي قاهره، به خبرنگار آسوشيتدپرس گفت: سليمان گفته مقررات حکومت نظامي اعمال مي‌شود يعني هر کس در ميدان باشد سرکوب مي‌شود، ولي او با بقيه هفتاد ميليون مردم مصر چه خواهد کرد که راه ما را ادامه خواهند داد؟ سمير افزوده: سليمان سناريوي زشت و شکست خورده‌اي را طراحي مي‌کند. ما به اعتراض و تظاهرات خود ادامه مي‌دهيم و مذاکره نمي‌کنيم تا زماني که مبارک سرنگون شود. سليمان هر کاري که مي‌تواند بکند.

آخرين خبرها (حوالي 7 بعد از ظهر به وقت مصر/ 8:30 بعد از ظهر به وقت ايران) حاکي از تداوم درگيري‌ها در استان وادي الجديد است. مي‌گويند تاکنون سه نفر کشته و يکصد نفر مجروح شده‌اند. مردم هفت ساختمان دولتي از جمله دو مرکز پليس و ساختمان حزب حاکم وطني را آتش زده‌اند.

آيا رژيم مبارک- سليمان، که اينک خود را مستأصل مي‌بيند، به راه‌کارهاي خشونت‌آميز روي خواهد آورد؟ آيا سليمان به کودتاي نظامي دست خواهد زد؟ آيا سخنان امروز اريک کانتور، رئيس فراکسيون حزب جمهوري‌خواه در مجلس نمايندگان آمريکا، که گفته بود «اولويت ما متوقف کردن گسترش اسلام راديکال در مصر است» به معني حمايت نئوکان‌ها و محافل جنگ‌طلب آمريکايي از کاربرد روش‌هاي خشن در مصر است؟

فتنه آرچين: تاکنون چند مصاحبه تلويزيوني آلمان را با حامد عبدالصمد دنبال کرده‌ام و اميدوارم در فرصتي مناسب بيش‌تر به ترجمه گفتگوهاي اختصاصي و تفسيرهاي سياسي او در باره وطنش مصر بپردازم. حامد عبدالصمد در سال ۱۹۷۲ در حوالي قاهره زاده شد. او فرزند يک امام سني مذهب است و از متفکران سياسي سرشناس مصر به شمار مي‌رود.

عبدالصمد براي شرکت در جنبش اعتراضي سرزمين خود اکنون در مصر است. او مي‌گويد: مبارک سي سال است که ملت ما را غارت مي‌کند. او به دنيا مي‌گويد که تنها ضامن امنيت و ثبات در مصر است در حالي که بزرگ‌ترين خطر براي مصر و ثبات منطقه است. مردم مصر با وقار و آرامش به اعتراضات خياباني دست زده‌اند اما مبارک وانمود مي‌کند با تضعيف حاکميت او مصر به آشوب وناامني فرو مي‌رود.

عبدالصمد درباره نقش نيروهاي اسلام‌گرا در جنبش کنوني مي‌گويد: اين هم يک نيرنگ مبارک است که وانمود مي‌کند با رفتن او حتماً بنيادگرايان قدرت را به دست مي‌گيرند در حالي که رفتن او تنها راه استقرار دمکراسي در مصر است. اين روزها در خيابان‌هاي مصر همه مردم سخن مي‌گويند نه يک فرقه اسلامي. من در تظاهرات اعتراضي حضور داشتم و به ندرت شعارهاي اسلامي شنيدم. اين جا همه به دنبال آزادي هستند. غرب بايد بداند که در سال‌هاي اخير نسلي در مصر بار آمده که قبل از هر چيز مصمم است در آزادي زندگي کند.

شهبازي [ساعت 10:23 بعدازظهر به وقت ایران]:

آخرين خبرها حاکي است که اوضاع در شهر اسماعيليه نيز متشنج شده. تظاهرکنندگان يک ساختمان دولتي را آتش زده‌اند و يک ماشين دولتي نيز سوخته.

وقايع وادي الجديد و اسماعيليه هشداردهنده است. تصوّر مي‌کنم «پرووکاسيون» است. يعني اقداماتي است سازمان يافته از سوي عمر سليمان که توسط عوامل سرويس امنيتي مصر انجام شده تا به بهانه حفظ نظم و آرامش و جلوگيري از هرج‌و‌مرج بتواند به سرکوب مردم متحصن در ميدان آزادي و جلوي ساختمان مجلس در قاهره دست زند. مصر آبستن حوادث بزرگي است.

فتنه آرچين: تهديد به کودتاي نظامي؟

عمر سليمان در گفتگويي با مديران چند نشريه مصري که متن آن امروز منتشر شد در مورد عواقب احتمالي به نتيجه نرسيدن گفتگو با مخالفان هشدار داد. مخالفان معتقدند سليمان مردم را مقابل انتخابي ميان گفتگو يا کودتا قرار داده و اين به يک "تهديد خطرناک" مي‌ماند. فرماندهان ارتش پيش‌تر تأکيد کرده‌ بودند به معترضان حمله نخواهند کرد. وزير دفاع ايالات متحده نيز پس از گفتگو با همتاي مصري و شماري از فرماندهان ارشد ارتش مصر از قول آن‌ها اطمينان داد ارتش عليه مردم اقدامي نخواهد کرد. عمر سليمان مدعي است: ما خواهان جلوگيري از يک کودتاي نظامي غيرمنطقي و غافلگيرکننده هستيم.

مبارک به آلمان نمي‌رود: جستجوي راهي براي کناره‌گيري "آبرومندانه" مبارک! يکي از اين راه‌ها که از سوي دولت آلمان رسما مورد پشتيباني قرار گرفته سفر حسني مبارک به اين کشور به عنوان معاينه پزشکي بود. سليمان در تازه‌ترين اظهارات خود گفت: ما از پيشنهاد آلمان تشکر مي‌کنيم اما رئيس‌جمهور نيازي به معاينه و معالجه‌هاي پزشکي ندارد. خروج مبارک به بهانه معالجه به عنوان راهي براي کنار کشيدن محترمانه او از قدرت مورد بحث قرار گرفته است.

۹ فوريه روزنامه فرانکفورتر الگمينه: امروز در استان‌ها، شهرها، دهکده‌ها و حتي خارج از مصر مردم بيش‌تري به تظاهرکنندگان پيوسته اند. در قاهره اردوگاه به خوبي سازمان‌يافته‌اي در ميدان التحرير به پا شده و لحظه به لحظه به جنبش اعتراضي انگيزه‌هاي تازه و ايده‌هاي جديد و چهره‌ا‌ي تازه مي‌بخشد.

اسامه غزالي حرب، معاون حزب ليبرال دمکرات مصر، مي‌گويد: اين يک انقلاب است، مسئله مبارک ديگر براي ما اهميتي ندارد و مهم نيست مبارک تا چه زمان ‌ به کرسي حکومت بچسبد. محمد البرادعي بلندگوي مردمي خود را از دست داده و مي‌توان گفت عمرو موسي جايگزين او شده . اپوزيسيوني جديد شکل گرفته و اين اپوزيسيون احزاب مخالف و کلاسيک را مي‌توان به ناصري‌ها تشبيه نمود. بسياري از مردم نگاهي مثبت به عمرو موسي دارند و استقبال مخالفان مبارک از اين چهره جا افتاده افزايش يافته. تحليل‌گران معتقدند که احتمال منصوب شدن عمرو موسي به رياست جمهوري مصر بيشتر از محمد البرادعي است.


Thursday, February 10, 2011 : تاريخ آخرين ويرايش

 کليه حقوق مندرجات اين صفحه براي عبدالله شهبازي محفوظ است.

آدرس ايميل: abdollah.shahbazi@gmail.com

استفاده از مقالات با ذکر ماخذ مجاز است. چاپ مقالات به صورت کتاب ممنوع است.